Mηνιγγίτιδα: Το 80% των περιπτώσεων μπορεί να οφείλεται στον πνευμονιόκοκκο και στον μηνιγγιτιδόκοκκο

Η αποτελεί ένα από τα δέκα πιο συχνά λοιμώδη νοσήματα στον κόσμο και κάθε χρόνο προκαλεί περί τους 135.000 θανάτους παγκοσμίως, με το 80% των περιπτώσεων μηνιγγίτιδας να οφείλεται στον πνευμονιόκοκκο και στον μηνιγγιτιδόκοκκο.

Στην περίπτωση του 27χρονου, που μεταφέρθηκε την Κυριακή 9 Φεβρουαρίου με μηνιγγίτιδα στο Βενιζέλειο Νοσοκομείο, και νοσηλεύεται στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ), το βακτήριο που προκάλεσε τη μηνιγγίτιδα είναι, σύμφωνα με τα νεότερα δεδομένα από τις εξετάσεις και όσα δήλωσε ο αναπληρωτής διοικητής του νοσοκομείου, Κώστας Δανδουλάκης, ο πνευμονιόκοκκος. Ένα βακτήριο που αποικίζει συχνά το ανώτερο αναπνευστικό, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι νοσούν όλοι όσοι έχουν το μικρόβιο, αλλά εκείνοι που είναι ευάλωτοι σε αυτό λόγω ηλικίας ή άλλων νοσημάτων.

Όπως ανέφερε, άλλωστε, και ο αναπληρωτής διοικητής του Βενιζέλειου Νοσοκομείου, η συγκεκριμένη μορφή μηνιγγίτιδας είναι ήπια και μη μεταδιδόμενη, αν και οι οικείοι του 27χρονου έλαβαν προληπτικά όλες τις προφυλάξεις.

Η κατάσταση του νεαρού παραμένει, σύμφωνα με τον κ. Δανδουλάκη, σοβαρή αλλά σταθερή, αλλά ο ίδιος εξέφρασε την αισιοδοξία ότι όλα θα πάνε καλά και ο νεαρός γρήγορα θα επιστρέψει στο σπίτι του.

Το συγκεκριμένο συμβάν, ωστόσο, όπως και το πρόσφατο περιστατικό στην Πάτρα, δείχνουν πως η μηνιγγίτιδα δεν αποτελεί μακρινή απειλή, αλλά αφορά άμεσα τους νέους ενήλικες, όπως φοιτητές και στρατιώτες, ειδικά όσους διαμένουν σε χώρους με υψηλό συνωστισμό, όπως φοιτητικές εστίες και στρατώνες.

Βακτηριακή Μηνιγγίτιδα
Σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ, ο μηνιγγιτιδόκοκκος, ο πνευμονιόκοκκος και ο αιμόφιλος ινφλουέντζας τύπου Β προκαλούν πάνω από το 75% όλων των κρουσμάτων βακτηριακής μηνιγγίτιδας και είναι υπεύθυνοι για το 90% της βακτηριακής μηνιγγίτιδας στα παιδιά.

Στους ενήλικες επικρατεί ο πνευμονιόκοκκος, ακολουθούμενος από τον μηνιγγιτιδόκοκκο και έπεται η λιστέρια που εμφανίζει ιδιαίτερα αυξημένη συχνότητα στη νεογνική περίοδο και στους άνω των 50 ετών. Τα λιγότερο συχνά βακτηριακά αίτια όπως ο σταφυλόκοκκος, ο στρεπτόκοκκος ομάδας Β, τα εντεροβακτηριοειδή και η λιστέρια προκαλούν νόσο σε ευαίσθητους πληθυσμούς όπως είναι τα νεογνά και οι ανοσοκατασταλμένοι ασθενείς.

Κλινικές εκδηλώσεις
Το φάσμα της μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου ποικίλλει από πυρετό και ασυμπτωματική βακτηριαιμία ως σηψαιμία, τοξική καταπληξία και θάνατο.

Τα κλινικά σύνδρομα που έχουν αναγνωριστεί περιλαμβάνουν βακτηριαιμία χωρίς σηψαιμία, μηνιγγοκοκκαιμία (σηψαιμία) χωρίς μηνιγγίτιδα και μηνιγγίτιδα με ή χωρίς μηννιγγοκοκκαιμία. Ακόμη η νόσος μπορεί να εκδηλωθεί και με λοίμωξη συγκεκριμένων οργάνων. Πρόσφατη ανάλυση των περιστατικών μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου κατά το χρονικό διάστημα 1998-2007, μέσω του συστήματος ABC στις ΗΠΑ, έδειξε ότι το συχνότερο κλινικό σύνδρομο είναι η μηνιγγίτιδα (50,2%) ακολουθούμενη από βακτηριαιμία (37,5%), πνευμονία (9,2%) και σηπτική αρθρίτιδα (2,0%).

Τα κλινικά συμπτώματα ποικίλλουν ανάλογα με την ηλικία.

Οι περισσότερες άτυπες εικόνες παρατηρούνται στη νεογνική και βρεφική ηλικία.

Η τυπική αρχική κλινική εικόνα της μηνιγγίτιδας από N. meningitidis χαρακτηρίζεται από:

αιφνίδια έναρξη πυρετού,
ναυτία,
έμετο,
κεφαλαλγία,
μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης και
μυαλγίες σε ένα κατά τα άλλα υγιή ασθενή.
Σε προοπτική επιδημιολογική μελέτη, η κλασική τριάδα συμπτωμάτων -πυρετός, αυχενική δυσκαμψία και επηρεασμένο επίπεδο συνείδησης- ήταν παρούσα σε 27% των ασθενών με μηνιγγιτιδοκοκκική μηνιγγίτιδα, ενώ ήταν πιο συχνή στην πνευμονιοκοκκική μηνιγγίτιδα (58%).

Με την προσθήκη του εξανθήματος το ποσοστό ασθενών που είχαν τουλάχιστον δύο από τα τέσσερα αυτά σημεία ανέρχεται στο 89%.

Άλλα συμπτώματα -όπως κεφαλαλγία, κακουχία, έμετοι, σπασμοί- συνοδεύουν τη νόσο. Οι σπασμοί εμφανίζονται συχνότερα στα παιδιά (20-30%) και σε λιγότερο από 12% στους ενήλικες. Ξεκινούν ως εστιακοί και δευτερογενώς γενικεύονται. Τα εστιακά νευρολογικά σημεία και οι επιληπτικές κρίσεις είναι λιγότερο συχνές στη μηνιγγιτιδοκοκκική μηνιγγίτιδα, σε αντίθεση με μηνιγγίτιδα που οφείλεται σε αιμόφιλο ινφλουέντζας ή στρεπτόκοκκο (Streptococcus pneumoniae).

Άλλες νευρολογικές εκδηλώσεις, όπως τα σημεία Kernig και Brudzinski, είναι ενδεικτικά μηνιγγίτιδας, αλλά η απουσία τους δεν αποκλείει τη διάγνωση της νόσου.

Η βραδυκαρδία, οι έμετοι, το οίδημα οπτικής θηλής μπορεί να δηλώνουν αύξηση της ενδοκράνιας πίεσης οπότε απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή στην απόφαση για διενέργεια οσφυονωτιαίας παρακέντησης.

Το εξάνθημα είναι χαρακτηριστικό, εμφανίζεται στο 50% των ασθενών κατά την πρώτη εξέταση, αφορά κυρίως τη μηνιγγιτιδοκοκκική μηνιγγίτιδα και είναι σε τυπικές περιπτώσεις πετεχειώδες ή πορφυρικό (80%) και σε άτυπες κηλιδοβλατιδώδες ή κνιδωτικό. Πορφυρικό ή πετεχειώδες εξάνθημα που συνοδεύεται από τοξική καταπληξία είναι παθογνωμονικό μηνιγγιτιδοκοκκαιμίας και προκαλεί ανησυχία για ενδεχόμενη αιμορραγία επινεφριδίων που έχει βαρεία κλινική εικόνα και μεγάλη θνητότητα.

Η σηπτική αρθρίτιδα, η περικαρδίτιδα και η πνευμονία αποτελούν επίσης ένδειξη γενικευμένης λοίμωξης .

Πρώτα συμπτώματα
Σε περίπτωση υποψίας μηνιγγίτιδας, είναι κρίσιμο να αναζητήσετε άμεσα ιατρική βοήθεια.

Τα κύρια συμπτώματα περιλαμβάνουν:

Υψηλό πυρετό και ρίγη
Έντονη κεφαλαλγία
Αυχενική δυσκαμψία
Ναυτία και έμετο
Ευαισθησία στο φως (φωτοφοβία)
Αλλαγές στη συνείδηση (σύγχυση, λήθαργος)
Πετέχειες ή πορφυρικό εξάνθημα
Στα αρχικά στάδια της μηνιγγίτιδας τα συμπτώματα μπορεί να είναι μη ειδικά (πυρετός, κεφαλαλγία) και να θυμίζουν κοινή ίωση. Ωστόσο, όταν συνοδεύονται από εμετούς, φωτοφοβία, αυχενική δυσκαμψία ή εξάνθημα –ιδιαίτερα πορφυρικό– αποτελεί ένδειξη σοβαρής βακτηριακής λοίμωξης που απαιτεί άμεση εξέταση από γιατρό.

Εμβολιασμός και προφύλαξη
Ο εμβολιασμός αποτελεί το πιο αποτελεσματικό μέτρο πρόληψης της μηνιγγίτιδας. Σήμερα κυκλοφορούν αποτελεσματικά εμβόλια κατά του μηνιγγιτιδόκοκκου (στελέχη A, C, Y και W135), του πνευμονιόκοκκου και του αιμόφιλου τύπου Β. Στην περίπτωση του μηνιγγιτιδόκοκκου, το βακτήριο μεταδίδεται μέσω στενής και παρατεταμένης επαφής με τον πάσχοντα. Επομένως, άτομα που διαμένουν στο ίδιο σπίτι με ασθενή ή έχουν έρθει σε άμεση επαφή μαζί του, θα πρέπει να λάβουν αντιμικροβιακή αγωγή ως προφύλαξη, συνήθως για δύο 24ωρα.

Η μηνιγγίτιδα είναι μια επικίνδυνη λοίμωξη που, όμως, μπορεί να προληφθεί. Η έγκαιρη αναγνώριση των συμπτωμάτων, η άμεση ιατρική παρέμβαση και κυρίως ο εμβολιασμός αποτελούν τα πιο ισχυρά όπλα απέναντί της.