27ο ΦΝΘ: Αφιέρωμα στους πολυβραβευμένους δημιουργούς Νικόλα Φιλιμπέρ και Λόρεν Γκρίνφιλντ

 

Ένας από τους σημαντικότερους ντοκιμαντερίστες των εποχών μας, ο βραβευμένος με Χρυσή Άρκτο, Σεζάρ και βραβείο της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου, Νικολά Φιλιμπέρ, δημιουργός σπουδαίων ντοκιμαντέρ όπως τα Να είσαι και να έχεις / Être et avoir και Nénette θα βρεθεί στη Θεσσαλονίκη για να παραλάβει τιμητικό Χρυσό Αλέξανδρο για την προσφορά του στο σινεμά. Ο Νικολά Φιλιμπέρ θα παραδώσει, επίσης, masterclass, το οποίο θα συντονίσει ο σκηνοθέτης ντοκιμαντέρ, παραγωγός και σεναριογράφος Μάρκο Γκαστίν. Στις ταινίες του, ο Φιλιμπέρ εκφράζει μια σειρά από επίκαιρους και θεμελιώδεις κοινωνικούς προβληματισμούς, επιδεικνύοντας αφοσίωση, σεβασμό και ευαισθησία απέναντι στο εκάστοτε θέμα του. Ο ίδιος σημειώνει: «Με συναρπάζει πρωτίστως ο εύθραυστος χαρακτήρας του απρόβλεπτου και όχι η άνεση της βεβαιότητας. Η αθέατη πλευρά είναι εκείνη που έχει ενδιαφέρον».

 

Στο πλαίσιο του spotlight που διοργανώνει το 27ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης θα προβληθεί μια τριλογία ταινιών για εναλλακτικές ψυχιατρικές προσεγγίσεις, καθώς και ένα αποκαλυπτικό πορτρέτο των ανθρώπων που εργάζονται ως νοσηλευτές. Στο Each and Every Moment (2018) ο σκηνοθέτης ακολουθεί τα σκαμπανεβάσματα μιας μαθητείας που φέρνει χιλιάδες φοιτητές και φοιτήτριες νοσηλευτικής αντιμέτωπους με έννοιες όπως η σωματική ευθραυστότητα, ο πόνος και οι ασθένειες. Ο χρόνος τους κινείται μεταξύ διαλέξεων και πρακτικής άσκησης. Πρόκειται για μια έντονη και δύσκολη περίοδο, στη διάρκεια της οποίας καλούνται να αποκτήσουν γνώσεις και να εξοικειωθούν με πολύπλοκες τεχνικές διαδικασίες, χωρίς να χάσουν την ανθρωπιά και την ενσυναίσθησή τους.

 

Το ντοκιμαντέρ Στο ποταμόπλοιο / On the Adamant (2023), που απέσπασε Χρυσή Άρκτο στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου 2023, ρίχνει μια τρυφερή και διαφωτιστική ματιά στον φιλόξενο μικρόκοσμο του Adamant, ενός ξεχωριστού πλωτού κέντρου ψυχικής υγείας στον Σηκουάνα, στην καρδιά του Παρισιού. Ένα πολύτιμο ντοκουμέντο για έναν μοναδικό σταθμό φροντίδας που καλωσορίζει ενήλικες που πάσχουν από ψυχικές διαταραχές.

 

Στα δύο επόμενα ντοκιμαντέρ του, At Averroès & Rosa Parks (2024) και The Typewriter and Other Headaches (2024), ο Φιλιμπέρ διερευνά βαθύτερα το θέμα που τον απασχόλησε στο ντοκιμαντέρ Στο ποταμόπλοιο. Τα Averroès και Rosa Parks είναι δύο ψυχιατρικές μονάδες του Παρισιού που ανήκουν στο ίδιο δίκτυο με το Adamant. Χρησιμοποιώντας συνεντεύξεις και καταγράφοντας συναντήσεις μεταξύ ασθενών και φροντιστών, ο σκηνοθέτης αναδεικνύει μια μορφή ψυχιατρικής που δίνει χώρο στα λεγόμενα των ασθενών. Καθώς οι ασθενείς ανοίγονται στον σκηνοθέτη, προκύπτει το ερώτημα: μέσα σε ένα καταπονημένο σύστημα υγείας, πώς μπορεί να δοθεί στους εγκαταλελειμμένους ανθρώπους μια θέση στον κόσμο; Το ντοκιμαντέρ At Averroes & Rosa Parks πραγματοποίησε την πρεμιέρα του στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου.

 

Στο The Typewriter and Other Headaches (2024), ο Φιλιμπέρ μαζί με μια ομάδα εθελοντών επισκέπτονται ανθρώπους με ψυχικά νοσήματα στα σπίτια τους και αναλαμβάνουν να επισκευάσουν τα πιο πολύτιμα αντικείμενά τους: μια γραφομηχανή, ένα ηχοσύστημα, έναν εκτυπωτή. Οι εθελοντές ακούν προσεκτικά, με σεβασμό και υπομονή, τις ιστορίες, τις ανάγκες και τις ανησυχίες κάθε ασθενούς, ενώ ο Φιλιμπέρ τούς επιφυλάσσει τον ίδιο σεβασμό με την κάμερά του. Ένα τρυφερό ντοκιμαντέρ, και ταυτόχρονα μια έκκληση για συμπόνια.

 

Επίκαιρο και αφυπνιστικό, το έργο της σπουδαίας σκηνοθέτιδος και φωτογράφου Λόρεν Γκρίνφιλντ κριτικάρει την τοξική πλευρά του υπερκαταναλωτισμού και σχολιάζει την παρακμή μιας νεόπλουτης τάξης που ξοδεύεται σε εφήμερες απολαύσεις. Το 27ο ΦΝΘ πραγματοποιεί αφιέρωμα στο έργο της αμερικανίδας δημιουργού, ενώ θα την υποδεχθεί στη Θεσσαλονίκη ως μέλος της κριτικής επιτροπής του Διεθνούς Διαγωνιστικού τμήματος.

 

Πνεύμα πολυσχιδές και αεικίνητο, η Γκρίνφιλντ έχει αποτυπώσει στο έργο της τις παραμορφωμένες όψεις της σύγχρονης εκδοχής του Αμερικανικού Ονείρου. Εδώ και 30 χρόνια, από τότε που διάβασε το βιβλίο Λιγότερο από μηδέν / Less Than Zero του Μπρετ Ίστον Έλις, ασχολείται με την πλουτοκρατία. Το κυνήγι της ομορφιάς και η εμπορευματοποίησή της, ο εθισμός στην απόκτηση αγαθών, η εξάρτηση από τα χρήματα, η υπερβολή της αφθονίας, η διασημότητα, η εξουσία και η σαρωτική επέλαση του καταναλωτισμού αποτελούν ορισμένα από τα ζητήματα που διερευνά η Γκρίνφιλντ στο πολυεπίπεδο φωτογραφικό και κινηματογραφικό της έργο.

 

Το πιο πρόσφατο πρότζεκτ της Γκρίνφιλντ, είναι η σειρά ντοκιμαντέρ Social Studies (2024), ένα πρωτοποριακό κοινωνικό πείραμα που εξερευνά τις επιπτώσεις της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην πρώτη γενιά των digital natives (παιδιά απόλυτα εξοικειωμένα με τη χρήση νέων τεχνολογιών), των σημερινών εφήβων. Χρησιμοποιώντας δεδομένα από smartphones σε πραγματικό χρόνο, η σειρά ντοκιμαντέρ εξετάζει το πώς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αλλάζουν την παιδική ηλικία. Μας συστήνει μια ομάδα νέων που έρχονται αντιμέτωποι με τον σχολικό εκφοβισμό, τα πιεστικά πρότυπα ομορφιάς, τις μόνιμες συγκρίσεις και τον ρατσισμό, οι οποίοι καλούνται να εξερευνήσουν τη σεξουαλικότητά τους και να λάβουν αποφάσεις που ενδεχομένως θα αλλάξουν τη ζωή τους. Ένα ωμό και αποκαλυπτικό ταξίδι στις προκλήσεις της ψηφιακής εποχής και παράλληλα ένα τρυφερό και ανησυχητικό πορτρέτο μιας γενιάς που μεγαλώνει στην εποχή των social media. Στο Φεστιβάλ θα προβληθούν και τα πέντε επεισόδια της σειράς.

 

Στο Κινώντας τα νήματα / The Kingmaker (2019, 101΄) η Γκρίνφιλντ στρέφει την κάμερά της στην Ιμέλντα Μάρκος, η οποία δίνει στη δημιουργό πρωτοφανή πρόσβαση στη ζωή και στην καθημερινότητά της. Το ντοκιμαντέρ εξετάζει την απρόβλεπτη επιστροφή της οικογένειας Μάρκος στην εξουσία των Φιλιππίνων, αλλά και τη δυσάρεστη παρακαταθήκη που άφησαν σε ένα ολόκληρο έθνος. Σε μια προσπάθεια να βοηθήσει τον γιο της να εξασφαλίσει τη θέση του αντιπροέδρου, η Ιμέλντα ξαναγράφει με θράσος την ιστορία της οικογένειάς της σαν ένα αφήγημα βασισμένο στην υπερβολική αγάπη μιας μητριαρχικής γυναίκας για την πατρίδα της. Σε μια εποχή που οι ψευδείς ειδήσεις επηρεάζουν τα αποτελέσματα εκλογικών αναμετρήσεων, η ιστορία επιστροφής της Ιμέλντα στα δημόσια πράγματα ξεδιπλώνεται σαν ένα σκοτεινό παραμύθι.

 

Παρακολουθώντας την ανέλιξη και την κατάρρευση ενός μεγιστάνα, μιας πορνοστάρ, μιας οδηγού λεωφορείου και μιας ανήλικης βασίλισσας ομορφιάς, η Γκρίνφιλντ, στο ντοκιμαντέρ Η γενιά του πλούτου / Generation Wealth (2018, 106΄) καταγράφει το κόστος που έχει η επιδίωξη του υπερβολικού πλουτισμού. Ένα πορτρέτο μιας κοινωνίας υλιστικής και εξαρτημένης από την εικόνα, ένα συγκλονιστικό ντοκουμέντο για το ψευδεπίγραφο αμερικανικό όνειρο. Μια αποκαλυπτική μαρτυρία για τις παθογένειες του καπιταλισμού, του ναρκισσισμού και της απληστίας.

 

Στο Η βασίλισσα των Βερσαλλιών / The Queen of Versailles (2012, 100΄) γνωρίζουμε την Τζάκι και τον Ντέιβιντ Σίγκελ, καθώς και τα οκτώ παιδιά τους: η Τζάκι είναι πρώην βασίλισσα ομορφιάς και ο Ντέιβιντ ο δισεκατομμυριούχος «βασιλιάς των χρονομεριστικών μισθώσεων». Χτίζουν το σπίτι των ονείρων τους, μια τεράστια έπαυλη, σχεδιασμένη με πρότυπο το Ανάκτορο των Βερσαλλιών στη Γαλλία μέχρι που χτυπά η οικονομική κρίση. Η Λόρεν Γκρίνφιλντ συνθέτει προσωπογραφίες της οικογένειας, των φίλων, των συνεργατών, των νταντάδων και των παιδιών, τη στιγμή που ο κόσμος τους ανατρέπεται ολοκληρωτικά.

 

Το πρώτο μεγάλου μήκους ντοκιμαντέρ της Γκρίνφιλντ, Λεπτή / Thin (2006, 102΄) γυρίστηκε σε ένα κέντρο μέριμνας και θεραπείας ανθρώπων που πάσχουν από διατροφικές διαταραχές. Το ντοκιμαντέρ μάς παρασύρει σε ένα συναισθηματικό ταξίδι στον κόσμο τεσσάρων γυναικών που μάχονται με την ανορεξία και τη βουλιμία. Εξετάζει τη διαδικασία της θεραπείας, την κουλτούρα της αποκατάστασης, τον κύκλο του εθισμού και τους μοναδικούς δεσμούς και τελετουργίες που ορίζουν την καθημερινότητα αυτών των γυναικών. Αυτό που προκύπτει είναι ένα πορτρέτο μιας ασθένειας, η οποία θεραπεύεται με δυσκολία και καταρρακώνει τους παθόντες και τους κοντινούς τους ανθρώπους.

 

Καλωσορίσατε στο «Magic City», το θρυλικό στριπ κλαμπ όπου όλα τα όνειρα γίνονται πραγματικότητα. Χορευτές και χορεύτριες αναζητούν δόξα και χρήμα, ράπερ ετοιμάζονται για τη μεγάλη στιγμή, ενώ οι θαμώνες ξοδεύουν ανεξέλεγκτα τις περιουσίες τους. Στο ντοκιμαντέρ Magic City (2015, 27΄), η Λόρεν Γκρίνφιλντ μάς οδηγεί στα άδυτα του φημισμένου στριπ κλαμπ της Ατλάντα.

 

Στο Η νύχτα της ζωής μου / Best Night Ever (2012, 7΄) η Λόρεν Γκρίνφιλντ επιστρέφει στο Λας Βέγκας, τον τόπο όπου εκτυλίσσεται και η ταινία της Η βασίλισσα των Βερσαλλιών για να κινηματογραφήσει το τεράστιο νυχτερινό κέντρο διασκέδασης Marquee, όπου οι θαμώνες προετοιμάζονται για μια βραδιά γεμάτη χαμογελαστά κορίτσια και αλκοόλ υπό τους ήχους της ηλεκτρονικής μουσικής από τους πιο γνωστούς DJs του πλανήτη.

 

Πώς ορίζεται και με ποιον τρόπο γίνεται αντικείμενο λατρείας η ομορφιά στον σύγχρονο πολιτισμό; Μέσα από συνεντεύξεις με την αφρόκρεμα του κόσμου της μόδας, το οξυδερκές ντοκιμαντέρ Η κουλτούρα της ομορφιάς / Beauty CULTure (2011, 30΄) στοχάζεται στο πώς και στο γιατί η καθημερινότητά μας έχει καταλήξει να μοιάζει με έναν αδιάκοπο διαγωνισμό ομορφιάς. Ο ρόλος των μίντια, ο αντίκτυπος στη γυναικεία ταυτότητα και η έννοια της «μεταμόρφωσης» είναι μονάχα μερικά από τα πολύπλευρα ζητήματα που εξερευνά αυτό το συναρπαστικό οδοιπορικό.

 

Ένα κοκτέιλ από κινηματογραφημένα και φωτογραφικά ενσταντανέ από δεκάδες επιδείξεις μόδας στο Παρίσι, στο Μιλάνο και στη Νέα Υόρκη – το στιλάτο και εθιστικό βίντεο Επίδειξη μόδας / Fashion Show (2010, 5΄) της Λόρεν Γκρίνφιλντ, με τη μεθυστική μελωδία του «The Longer You Wait» των Fol Chen στο φόντο, σε παρασύρει αστραπιαία στον ρυθμό του. Μια καλειδοσκοπική ματιά στο παρασκήνιο, αλλά και στη λαμπερή βιτρίνα του σύμπαντος της υψηλής ραπτικής, του μόντελινγκ και της πασαρέλας.

 

Στο Παιδιά και χρήμα / Kids + Money (2008, 32΄) η Λόρεν Γκρίνφιλντ επιστρέφει στη γενέτειρά της, το Λος Άντζελες, για να πιάσει τον σφυγμό μιας γενιάς που έχει γαλουχηθεί με τα πρότυπα της υπερκατανάλωσης και της επιδειξιομανίας. Σε μια πόλη με υπόγειες εντάσεις και ακραίες ανισότητες, έφηβοι από όλα τα στρώματα του κοινωνικού φάσματος, απαντούν αυθόρμητα για τη σχέση που έχουν αναπτύξει με τα χρήματα, για το πώς να τα αποκτήσεις, πώς να τα ξοδέψεις και πώς να ζήσεις χωρίς αυτά. Μια σειρά από σπινθηροβόλα νεανικά πορτρέτα που αιχμαλωτίζουν μια αποκαρδιωτική αντίφαση: παιδική ηλικία και λατρεία του χρήματος είναι έννοιες ασυμβίβαστες.