Η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ για τη Συνταγματική Αναθεώρηση - Όλα τα άρθρα και οι αλλαγές

Στις αλλαγές στις σχέσεις Κράτους-Εκκλησίας περιλαμβάνεται ότι στο πλαίσιο της θρησκευτικής ουδετερότητας όλοι οι δημόσιοι υπάλληλοι και λειτουργοί θα ορκίζονται με πολιτικό όρκο, ενώ στις υπόλοιπες περιπτώσεις π.χ. δικαστήρια, ο πολίτης θα έχει την δυνατότητα επιλογής. 

Για τον πρόεδρο της Δημοκρατίας ο ΣΥΡΙΖΑ προτείνει μετά από τρεις ψηφοφορίες αν δεν συγκεντρωθεί η απαιτούμενη πλειοψηφία (των δύο τρίτων του συνολικού αριθμού των βουλευτών στις δύο πρώτες ψηφοφορίες και των τριών πέμπτων στην τρίτη), να μη διαλύεται η Βουλή, αλλά οι ψηφοφορίες να επαναλαμβάνονται ανά μήνα μέχρις ότου επιτευχθεί η πλειοψηφία των τριών πέμπτων ή μέχρι τη συμπλήρωση εξαμήνου από την έναρξη της διαδικασίας εκλογής. Με τον τρόπο αυτό, θα μπορούν να διενεργηθούν άλλες τέσσερις, δηλαδή μέχρι και επτά συνολικά ψηφοφορίες στη Βουλή. 

Μετά την παρέλευση του εξαμήνου, και εφόσον σε καμία από τις ψηφοφορίες αυτές δεν συγκεντρωθεί η απαιτούμενη πλειοψηφία, ο πρόεδρος της Δημοκρατίας θα εκλέγεται από το λαό, δηλαδή με άμεση, καθολική και μυστική ψηφοφορία από τους πολίτες που έχουν εκλογικό δικαίωμα, οι οποίοι θα κληθούν να επιλέξουν μεταξύ των δύο προσώπων που πλειοψήφησαν στην τελευταία ψηφοφορία. Εκτελεστικός νόμος θα καθορίζει ειδικότερα τη διαδικασία της άμεσης εκλογής Προέδρου από το λαό. Κατά το διάστημα μέχρι την εκλογή νέου προέδρου εξακολουθεί να ασκεί τα καθήκοντά του ο ήδη πρόεδρος της Δημοκρατίας

Αναλυτικά η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ:

ΑΞΟΝΑΣ 1

ΔΙΕΥΡΥΝΣΗ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ-ΝΕΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΟΣ

1. Απλή αναλογική, Ρύθμιση ψήφου ομογενών.

2. Ενίσχυση της πολιτικής νομιμοποίησης των βουλευτών. 

Περιορισμός θητείας βουλευτών - Ασυλία.

3. Λειτουργία της Κυβέρνησης - Κατάργηση ποινικών προνομιών υπουργών.

Ψήφος Εμπιστοσύνης.

Ποινική ευθύνη Υπουργών.

4. Εκλογικό Σύστημα.

Καθιέρωση αναλογικού εκλογικού συστήματος - Ρύθμιση ψήφου ομογενών.

Καθιέρωση αναλογικού συστήματος στις 28 Ανεξάρτητες αρχές.

ΑΞΟΝΑΣ 2 

ΔΙΑΚΡΙΤΟΤΗΤΑ ΚΡΑΤΟΥΣ-ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

1.Αναγνώριση της θρησκευτικής ουδετερότητας του κράτους.

2.Πολιτικός όρκος.

ΑΞΟΝΑΣ 3

ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ-ΚΑΘΙΕΡΩΣΗ ΘΕΣΜΩΝ ΑΜΕΣΗΣ ΛΑΪΚΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ

1.Κύρωση διεθνών συνθηκών μεταβίβασης κυριαρχίας με δημοψήφισμα.

2.Δημοψηφίσματα με λαϊκή πρωτοβουλία.

ΑΞΟΝΑΣ 4

ΕΜΒΑΘΥΝΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΩΝ «ΚΟΙΝΩΝ»

1.Θωράκιση των κοινωνικών δικαιωμάτων στην εργασία, την υγεία, την πρόνοια και την κοινωνική ασφάλιση.

2.Προστασία εργαζομένων από διακρίσεις λόγω ηλικίας.

3.Κατοχύρωση των συλλογικών συμβάσεων εργασίας.

Ειδικό μέρος 

1.Άρθρο 3

Προτείνουμε την αναδιατύπωση και τον εκσυγχρονισμό του άρθρου 3, προκειμένου να κατοχυρωθεί ρητά η θρησκευτική ουδετερότητα του κράτους, με διατήρηση πάντως, για ιστορικούς και πραγματολογικούς λόγους, της αναγνώρισης της Ορθόδοξης Εκκλησίας ως επικρατούσας θρησκείας. 

Με την πρότασή μας, το άρθρο 3 συμπτύσσεται σε μία παράγραφο. Προτάσσεται η διακήρυξη ότι η Ελληνική Πολιτεία είναι θρησκευτικά ουδέτερη και ακολουθεί η αναγνώριση της Ορθόδοξης Εκκλησίας ως επικρατούσας θρησκείας. Για την οποία διευκρινίζεται περιγραφικά, για ιστορικούς λόγους, ότι είναι δογματικά ενωμένη με το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως και τις άλλες ορθόδοξες εκκλησία, τηρεί τους αποστολικούς και συνοδικούς κανόνες και την εκκλησιαστική παράδοση, είναι αυτοκέφαλη και διοικείται σύμφωνα με τον Καταστατικό Χάρτη της, τον Πατριαρχικό Τόμο του 1850 και τη Συνοδική Πράξη του 1928. Διευκρινίζεται επίσης ότι δεν θίγεται το εκκλησιαστικό καθεστώς της Κρήτης και των Δωδεκανήσων. 

Κατά τα λοιπά, από τη διάταξη απαλείφονται οι θεολογικού χαρακτήρα αναφορές, όπως και η αναφορά στα όργανα διοίκησης της Εκκλησίας, ως ασύμβατες με την καθιέρωση της θρησκευτικής ουδετερότητας, και καταργείται η σημερινή παράγραφος 3 σχετικά με το κείμενο της Αγίας Γραφής. 

Το άρθρο συμπληρώνεται από ερμηνευτική δήλωση, με την οποία διευκρινίζεται ότι ο όρος «επικρατούσα θρησκεία» δεν αποτελεί αναγνώριση επίσημης κρατικής θρησκείας και, κυρίως, δεν συνεπάγεται δυσμενείς συνέπειες σε βάρος άλλων θρησκευμάτων και γενικότερα στην απόλαυση του δικαιώματος της θρησκευτικής ελευθερίας. 

2.Άρθρα 13 παρ. 5, 33 παρ. 2 και 59 παρ. 1 και 2 

Προτείνουμε την προσθήκη εδαφίων στην παρ. 5 του άρθρου 13, προκειμένου να κατοχυρωθεί συνταγματικά ο πολιτικός όρκος, ως έκφραση της θρησκευτικής ουδετερότητας του κράτους, σε εναρμόνιση προς την προτεινόμενη τροποποίηση του άρθρου 3. Ο θρησκευτικός όρκος, εάν είναι υποχρεωτικός, αντίκειται στην αρνητική θρησκευτική ελευθερία, δηλαδή στο δικαίωμα του καθενός να μη γίνονται γνωστές οι θρησκευτικές του πεποιθήσεις, εάν δεν το επιθυμεί ο ίδιος. 

Με την πρότασή μας, η ορκωμοσία όλων ανεξαιρέτως των κρατικών αξιωματούχων και των δημόσιων λειτουργών και υπαλλήλων θα γίνεται υποχρεωτικά με πολιτικό όρκο, δηλαδή με διαβεβαίωση στην τιμή και τη συνείδησή τους. Ενώ στις υπόλοιπες περιπτώσεις που επιβάλλεται όρκος, ο υπόχρεος θα έχει τη δυνατότητα να επιλέγει ελεύθερα αν θα δώσει όρκο πολιτικού ή θρησκευτικού τύπου. 

Σε εναρμόνιση με την πρόταση αυτή, είναι αναγκαίο να απαλειφθεί η θρησκευτική καθομολόγηση από τον όρκο του Προέδρου της Δημοκρατίας (άρθρο 33 παρ. 2) και των βουλευτών (άρθρο 59 παρ. 1) και να αντικατασταθεί με διαβεβαίωση στην τιμή και τη συνείδησή τους. Επίσης καταργείται, ως περιττή πλέον, και η παρ. 2 του άρθρου 59 για τον όρκο αλλόθρησκων ή ετερόδοξων βουλευτών. 

3.Άρθρο 21 παρ. 1 και 3 και προσθήκη παρ. 7 

Στον πυρήνα της πρότασής μας για την ενίσχυση της προστασίας των κοινωνικών δικαιωμάτων βρίσκονται τρεις σημαντικές παρεμβάσεις στο άρθρο 21, οι οποίες ενισχύουν την δεσμευτικότητα των δικαιωμάτων, λαμβάνοντας υπόψη και την εμπειρία της αμφισβήτησης της εφαρμογής τους κατά τη μνημονιακή περίοδο. Συγκεκριμένα, προτείνουμε: 

Πρώτον, τη ριζική αναδιατύπωση της παρ. 1, προκειμένου να κατοχυρωθεί συνταγματικά η κρατική εγγύηση, μέσα από καθολικές κοινωνικές υπηρεσίες και εισοδηματικές ενισχύσεις, ενός αξιοπρεπούς επιπέδου διαβίωσης για όλους. Διευκρινίζεται ότι, για τον προσδιορισμό του επιπέδου διαβίωσης, καθιερώνεται υποχρέωση του νομοθέτη, δικαστικά ελέγξιμη, να χρησιμοποιεί επιστημονικές μεθόδους και να λαμβάνει υπόψη τις επίκαιρες αντικειμενικές κοινωνικές συνθήκες. Η διάταξη αυτή, στην οποία θεμελιώνεται ένα γενικό δικαίωμα στην κοινωνική πρόνοια, συμπληρώνεται με αναφορά στην ειδική προστασία που οφείλει να παρέχεται στην οικογένεια, το γάμο, τη μητρότητα, τα παιδιά, τους νέους, τους ηλικιωμένους, τα άτομα με αναπηρία και τους άπορους. 

Δεύτερον, τον εκσυγχρονισμό της παρ. 3 για το δικαίωμα στην υγεία. Με την πρότασή μας αναγνωρίζεται ρητά ως κοινωνικό δικαίωμα (και όχι απλά ως κρατική υποχρέωση μέριμνας) το δικαίωμα στην υγεία, από το οποίο απορρέει η υποχρέωση του κράτους να παρέχει καθολική πρόσβαση σε αποτελεσματικές παροχές υγείας, και κατοχυρώνεται συνταγματικά το Εθνικό Σύστημα Υγείας, μέσω του οποίου παρέχονται οι παροχές αυτές. 

Τέλος, τρίτον, την προσθήκη νέας διάταξης, ως παρ. 7, προκειμένου να κατοχυρωθεί ο δημόσιος έλεγχος των βασικών κοινωνικών αγαθών. Με την πρότασή μας ορίζεται ότι βασικά κοινωνικά αγαθά, όπως το νερό και η ηλεκτρική ενέργεια, και τα δίκτυα διανομής τους υπόκεινται σε καθεστώς δημόσιας υπηρεσίας και τελούν σε δημόσιο έλεγχο. 

4.Άρθρο 22 παρ. 1, 2, 4 και 5 

Με τις προτάσεις μας για το άρθρο 22 διευρύνουμε την προστασία, αφενός, της εργασίας και των συλλογικών και εργασιακών δικαιωμάτων και, αφετέρου, του δικαιώματος κοινωνικής ασφάλισης. 

Όσον αφορά την προστασία του δικαιώματος στην εργασία, προτείνουμε:

Πρώτον, να διευκρινιστεί και ρητά, στο δεύτερο εδάφιο της παρ. 1, ότι το δικαίωμα ίσης αμοιβής για ίσης αξίας εργασία κατοχυρώνεται για όλους τους εργαζόμενους ανεξάρτητα από την ηλικία τους. Βεβαίως, ήδη από την ισχύουσα διατύπωση, σύμφωνα με την οποία το δικαίωμα το έχουν όλοι οι εργαζόμενοι «ανεξάρτητα από φύλο ή άλλη διάκριση», απορρέει μεταξύ άλλων και η απαγόρευση διάκρισης λόγω ηλικίας, που είναι προφανές ότι συνιστά «άλλη διάκριση». Η ρητή προσθήκη της ηλικίας ως απαγορευμένου λόγου διάκρισης αποσαφηνίζει οριστικά το ζήτημα και αποκλείει εφεξής κάθε απόπειρα παράκαμψης της αρχής «ίση αμοιβή για ίσης αξίας εργασία». 

Δεύτερον, να αναδιατυπωθεί και να εμπλουτιστεί η παρ. 2, προκειμένου να κατοχυρωθούν οι συλλογικές διαπραγματεύσεις για τον καθορισμό του ελάχιστου μισθού και το δικαίωμα μονομερούς προσφυγής των κοινωνικών εταίρων στη διαιτησία. Συγκεκριμένα, προτείνουμε να οριστεί ότι γενικοί, ελάχιστοι όροι προστασίας των εργαζομένων τίθενται με νόμο, αλλά πάντα με σεβασμό στα όρια που θέτουν οι διεθνείς συμβάσεις και η αρχή της ανθρώπινης αξίας. Κατά τα λοιπά, οι ειδικότεροι όροι εργασίας και ο ελάχιστος μισθός, καθορίζονται με συλλογικές συμβάσεις εργασίας που συνάπτονται με ελεύθερες συλλογικές διαπραγματεύσεις και αν αυτές αποτύχουν, με διαιτητικές αποφάσεις που εξομοιώνονται πλήρως με συλλογικές συμβάσεις. Διευκρινίζουμε επίσης ότι η μονομερής προσφυγή στη διαιτησία αποτελεί δικαίωμα καθενός από τα μέρη της συλλογικής διαφοράς, δηλαδή δεν προϋποθέτει τη συναίνεση των μερών, αλλά μπορεί να γίνει και μονομερώς. Τέλος προτείνουμε, να κατοχυρωθεί συνταγματικά η αρχή της ευνοϊκότερης ρύθμισης, δηλαδή ότι σε περίπτωση σύγκρουσης ή σώρευσης συλλογικών ρυθμίσεων ή νομοθετικών ή κανονιστικών πράξεων ισχύει η αρχή της εύνοιας. Επισημαίνουμε ότι όλοι αυτοί οι κανόνες απορρέουν ήδη ερμηνευτικά από την ισχύουσα διατύπωση της διάταξης της παρ. 2 –κάτι που, ειδικά όσον αφορά το δικαίωμα μονομερούς προσφυγής στη διαιτησία, έχει επιβεβαιωθεί και νομολογιακά (με την απόφαση 2307/2014 του Συμβουλίου της Επικρατείας σε Ολομέλεια). Επομένως, η πρότασή μας αποσκοπεί να επιβεβαιώσει και να καταστήσει εφεξής αναμφισβήτητους κανόνες που ήδη συνάγονται ερμηνευτικά. 

Τρίτον, να προστεθεί εδάφιο στο τέλος της παραγράφου 4, με το οποίο θα διευκρινίζεται ότι η επίταξη υπηρεσιών απαγορεύεται ως μέτρο αντιμετώπισης των συνεπειών απεργίας. Και στο σημείο αυτό, θεωρούμε ότι η ορθή ερμηνεία της υφιστάμενης διάταξης σε συνδυασμό με τις διατάξεις του άρθρου 23 για την προστασία του δικαιώματος της απεργίας, καταλήγει στο ίδιο συμπέρασμα. Επομένως, με την πρότασή μας επιδιώκουμε να εξαλειφθεί οποιαδήποτε αμφιβολία και να αποκατασταθεί το αληθές νόημα της συνταγματικής διάταξης. 

Όσον αφορά το δικαίωμα της κοινωνικής ασφάλισης, προτείνουμε τη ριζική αναδιατύπωση της παρ. 5, προκειμένου να αναγνωριστεί ρητά ως κοινωνικό δικαίωμα (και όχι απλά ως κρατική υποχρέωση μέριμνας) το δικαίωμα στην κοινωνική ασφάλιση και να διευκρινιστεί ότι το κράτος υποχρεώνεται να εξασφαλίζει αποτελεσματική προστασία έναντι όλων των ασφαλιστικών κινδύνων μέσω ενός ενιαίου συστήματος καθολικής κάλυψης, στο πλαίσιο δημόσιου αναδιανεμητικού συστήματος, που λειτουργεί βάσει των αρχών της αλληλεγγύης και της ανταποδοτικότητας. Με την πρότασή μας επιδιώκουμε, επομένως, να κατοχυρώσουμε συνταγματικά τα θεμελιώδη και δομικά χαρακτηριστικά του κοινωνικοασφαλιστικού συστήματος, όπως έχουν διαμορφωθεί ιστορικά στη χώρα μας και έχουν παγίως επιβεβαιωθεί από το νομοθέτη και τη νομολογία. 

 

5.Άρθρο 28 παρ. 2 

Προτείνουμε την προσθήκη εδαφίου στην παρ. 2 του άρθρου 28, προκειμένου να οριστεί ότι διεθνής συνθήκη ή συμφωνία που προβλέπει μεταβίβαση κυριαρχικών αρμοδιοτήτων του κράτους κυρώνεται υποχρεωτικά με δημοψήφισμα. 

6.Άρθρα 30 παρ. 1, 32 παρ. 4 και 5, 34 παρ. 1 εδάφιο β΄, 35 παρ. 2 περίπτ. γ΄ και 41 παρ. 5 

Προτείνουμε την τροποποίηση της παρ. 4 του άρθρου 32, προκειμένου να αποσυνδεθεί η εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας από τη διάλυση της Βουλής. Η διάλυση της Βουλής αποτελεί κορυφαία στιγμή στη λειτουργία του κοινοβουλευτικού πολιτεύματος. Πρέπει να αποτελεί αντικείμενο μιας πολιτικής απόφασης, και όχι την παράπλευρη συνέπεια της αποτυχίας άλλων διαδικασιών. Άλλωστε, η πάγια εφαρμογή αναλογικού εκλογικού συστήματος (προτεινόμενη τροποποίηση του άρθρου 54) καθιστά περιττή κάθε «τεχνητή» πρόκληση κυβερνητικής αστάθειας. Προτείνουμε λοιπόν, αν μετά από τρεις ψηφοφορίες για την εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας δεν συγκεντρωθεί η απαιτούμενη πλειοψηφία (των δύο τρίτων του συνολικού αριθμού των βουλευτών στις δύο πρώτες ψηφοφορίες και των τριών πέμπτων στην τρίτη), να μη διαλύεται η Βουλή, αλλά οι ψηφοφορίες να επαναλαμβάνονται ανά μήνα μέχρις ότου επιτευχθεί η πλειοψηφία των τριών πέμπτων ή μέχρι τη συμπλήρωση εξαμήνου από την έναρξη της διαδικασίας εκλογής. Με τον τρόπο αυτό, θα μπορούν να διενεργηθούν άλλες τέσσερις, δηλαδή μέχρι και επτά συνολικά ψηφοφορίες στη Βουλή. Μετά την παρέλευση του εξαμήνου, και εφόσον σε καμία από τις ψηφοφορίες αυτές δεν συγκεντρωθεί η απαιτούμενη πλειοψηφία, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα εκλέγεται από το λαό, δηλαδή με άμεση, καθολική και μυστική ψηφοφορία από τους πολίτες που έχουν εκλογικό δικαίωμα, οι οποίοι θα κληθούν να επιλέξουν μεταξύ των δύο προσώπων που πλειοψήφησαν στην τελευταία ψηφοφορία. Εκτελεστικός νόμος θα καθορίζει ειδικότερα τη διαδικασία της άμεσης εκλογής Προέδρου από το λαό. Κατά το διάστημα μέχρι την εκλογή νέου Προέδρου εξακολουθεί να ασκεί τα καθήκοντά του ο ήδη Πρόεδρος της Δημοκρατίας, όπως προβλέπει η παρ. 6 του άρθρου 32. 

Σε εναρμόνιση με την πρόταση αυτή, είναι επίσης αναγκαία: 

α) η τροποποίηση της παρ. 1 του άρθρου 30, σύμφωνα με την οποία ο Πρόεδρος εκλέγεται από τη Βουλή, προκειμένου να οριστεί εναλλακτικά ότι μπορεί να εκλέγεται και από το εκλογικό σώμα, 

β) η τροποποίηση της παρ. 5 του άρθρου 32, η οποία προβλέπει ότι, αν η Βουλή είναι απούσα, συγκαλείται εκτάκτως για να εκλέξει τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας κατά τους ορισμούς της παραγράφου 4, προκειμένου να προστεθεί η παραπομπή και στην παρ. 3. 

γ) η τροποποίηση του δεύτερου εδαφίου της παρ. 1 του άρθρου 34, σύμφωνα με το οποίο κατά την περίοδο της αναπλήρωσης του Προέδρου δεν εφαρμόζονται οι διατάξεις για τη διάλυση της Βουλής «με εξαίρεση την περίπτωση του άρθρου 32 παράγραφος 4», προκειμένου να διαγραφεί αυτή η τελευταία φράση ως άνευ αντικειμένου, διότι η διάταξη αυτή δεν θα προβλέπει πλέον διάλυση της Βουλής.

δ) η τροποποίηση της περίπτ. γ΄ της παρ. 2 του άρθρου 35, που ορίζει ότι δεν απαιτείται προσυπογραφή για τη διάλυση της Βουλής, προκειμένου να διαγραφεί η φράση «κατά το άρθρο 32 παράγραφος 4 και» ως άνευ αντικειμένου, διότι η διάταξη αυτή δεν θα προβλέπει πλέον διάλυση της Βουλής.

ε) η κατάργηση της παρ. 5 του άρθρου 41, σύμφωνα με την οποία η Βουλή διαλύεται υποχρεωτικά στην περίπτωση του άρθρου 32 παρ. 4, διότι η διάταξη αυτή δεν θα προβλέπει πλέον διάλυση της Βουλής.

7.Άρθρο 37 παρ. 2 

Προτείνουμε την τροποποίηση της παρ. 2 του άρθρου 37, προκειμένου να οριστεί ότι ο πρωθυπουργός απαιτείται να έχει τη βουλευτική ιδιότητα. Για να πάψει η πρακτική να διορίζονται και να διεκδικούν την εμπιστοσύνη της Βουλής εξωκοινοβουλευτικοί πρωθυπουργοί. Από την υποχρέωση αυτή θα εξαιρούνται οι πρωθυπουργοί εκλογικών κυβερνήσεων, οικουμενικών ή υπηρεσιακών, που σχηματίζονται με αποκλειστικό σκοπό τη διενέργεια εκλογών μετά την αποτυχία σχηματισμού κυβέρνησης που να έχει την εμπιστοσύνη της Βουλής. 

8.Άρθρα 38 παρ. 1 και 84 παρ. 2 

Προτείνουμε την αντικατάσταση του πρώτου εδαφίου της παρ. 2 του άρθρου 84, προκειμένου να καθιερωθεί η λεγόμενη εποικοδομητική ψήφος δυσπιστίας, σύμφωνα με την οποία η πρόταση δυσπιστίας κατά της κυβέρνησης θα πρέπει υποχρεωτικά να συνοδεύεται από την πρόταση για διορισμό νέου πρωθυπουργού. Έτσι, η Βουλή δεν θα μπορεί απλώς να αίρει, αρνητικά, την εμπιστοσύνη της από την κυβέρνηση. Αλλά θα πρέπει ταυτόχρονα να διαμορφώνεται, θετικά, απόλυτη πλειοψηφία υπέρ του προσώπου που προτείνεται για νέος πρωθυπουργός. Διατηρείται πάντως η δυνατότητα υποβολής πρότασης δυσπιστίας ατομικά κατά υπουργού (αλλά, εννοείται, όχι κατά του πρωθυπουργού) όπως ισχύει σήμερα. 

Σε εναρμόνιση με την πρόταση αυτή, είναι αναγκαία η τροποποίηση και της παρ. 1 του άρθρου 38, όπου ορίζεται ότι αν η Βουλή αποσύρει την εμπιστοσύνη της από την κυβέρνηση εφαρμόζονται αναλόγως οι διατάξεις των παρ. 2, 3 και 4 του άρθρου 37 (διαδικασία διερευνητικών εντολών). Με την καθιέρωση της εποικοδομητικής ψήφου δυσπιστίας η παραπομπή αυτή καθίσταται περιττή, αφού ο νέος πρωθυπουργός θα υποδεικνύεται από τη Βουλή. 

9.Άρθρο 44 παρ. 2 

Προτείνουμε την τροποποίηση της παρ. 2 του άρθρου 44, προκειμένου να καθιερωθεί ο θεσμός του δημοψηφίσματος με λαϊκή πρωτοβουλία. Θα μπορεί να προκηρύσσεται για κρίσιμα εθνικά θέματα μετά από αίτηση πεντακοσίων χιλιάδων πολιτών που έχουν το εκλογικό δικαίωμα ή για ψηφισμένα νομοσχέδια που ρυθμίζουν σοβαρό κοινωνικό ζήτημα, εκτός από τα δημοσιονομικά, μετά από αίτηση ενός εκατομμυρίου πολιτών. Η διαδικασία και οι όροι ενεργοποίησης του θεσμού θα καθορίζονται με εκτελεστικό νόμο. Σε περίπτωση αμφισβήτησης για το αν η αίτηση δημοψηφίσματος με λαϊκή πρωτοβουλία αφορά κρίσιμο εθνικό θέμα ή νομοσχέδιο που ρυθμίζει σοβαρό κοινωνικό ζήτημα, θα αποφαίνεται η Βουλή με την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών. Το θεσμό του δημοψηφίσματος με λαϊκή πρωτοβουλία, και μάλιστα τόσο του νομοθετικού δημοψηφίσματος όσο και εκείνου για κρίσιμα εθνικά θέματα, τον είχε περιλάβει στην πρότασή της το 2014 και η Νέα Δημοκρατία. Αντίστοιχη πρόταση, μόνο για το νομοθετικό δημοψήφισμα, είχε υποβάλει το ΠΑΣΟΚ το 2006, όπου προσδιόριζε τον απαιτούμενο αριθμό υπογραφών στο 5% του εκλογικού σώματος. 

Τόσο τα δημοψηφίσματα με λαϊκή πρωτοβουλία, όσο και οι άλλοι δύο θεσμοί διεύρυνσης της λαϊκής συμμετοχής που προτείνουμε, δηλαδή η κύρωση διεθνών συμβάσεων με δημοψήφισμα (προτεινόμενη τροποποίηση του άρθρου 28 παρ. 2) και η λαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία (προτεινόμενη τροποποίηση του άρθρου 73 παρ. 1), ενισχύουν τα στοιχεία άμεσης δημοκρατίας, χωρίς όμως να θίγουν τον αντιπροσωπευτικό χαρακτήρα του πολιτεύματος. Αντιθέτως, εντάσσονται ομαλά στο αντιπροσωπευτικό σύστημα και το συμπληρώνουν δημιουργικά. 

10. Άρθρο 54 παρ. 1 και προσθήκη παρ. 4 και ερμηνευτικής δήλωσης 

Προτείνουμε την προσθήκη εδαφίου στην παρ. 1 του άρθρου 54, προκειμένου να κατοχυρωθεί συνταγματικά η εφαρμογή αναλογικού εκλογικού συστήματος στις βουλευτικές εκλογές. Προτείνουμε επίσης την προσθήκη ερμηνευτικής δήλωσης, με την οποία διευκρινίζεται ότι αναλογικό θεωρείται ένα εκλογικό σύστημα, εφόσον το τελικό ποσοστό κατανομής των βουλευτικών εδρών δεν αποκλίνει περισσότερο από δέκα τοις εκατό από το αντίστοιχο ποσοστό ψήφων που έλαβε κάθε συνδυασμός στο σύνολο της Επικράτειας. Ο εκλογικός νομοθέτης θα έχει τη δυνατότητα να θεσπίσει ελάχιστο όριο ποσοστού ψήφων για την εκλογή βουλευτών, εφόσον αυτό δεν υπερβαίνει το τρία τοις εκατό. 

Με την πρότασή μας επιδιώκουμε να διασφαλίσουμε την αρχή της ισοτιμίας της ψήφου και την αναλογική εκπροσώπηση των πολιτικών δυνάμεων, ώστε το Κοινοβούλιο να αντανακλά τους πραγματικούς πολιτικούς και ιδεολογικούς συσχετισμούς. Η πρότασή μας βάζει τέλος στις μονοκομματικές κυβερνήσεις και αναδεικνύει ως θεσμική και δημοκρατική εγγύηση τον αμοιβαίο έλεγχο των κυβερνητικών εταίρων στη βάση προγραμματικών συμφωνιών. Παράλληλα, ενισχύει τη Βουλή, αφού κάθε κοινοβουλευτική ομάδα θα αποτελεί ανά πάσα στιγμή εν δυνάμει κυβερνητικό εταίρο, ενώ σε θέματα εκτός κυβερνητικής συμφωνίας θα μπορούν να διαμορφώνονται συναινέσεις μεταξύ βουλευτών της πλειοψηφίας και της αντιπολίτευσης. Άλλωστε και η Νέα Δημοκρατία, στην πρόταση αναθεώρησης που είχε υποβάλει το 2014, συνομολογούσε ότι «το αναλογικό σύστημα ανταποκρίνεται περισσότερο στις ανάγκες διεύρυνσης της δημοκρατικής νομιμοποίησης της Βουλής, συνακόλουθα δε της Κυβέρνησης, η οποία στηρίζεται στην εμπιστοσύνη της Βουλής».

Περαιτέρω, προτείνουμε την προσθήκη νέας διάταξης, ως παρ. 4 του άρθρου 54, με την οποία θα παρέχεται στον εκλογικό νομοθέτη η δυνατότητα να ορίσει ότι έως πέντε βουλευτές εκλέγονται σε ευρύτερες εκλογικές περιφέρειες μόνιμης εγκατάστασης απόδημου Ελληνισμού, με ενιαίο ψηφοδέλτιο σε κάθε μία από αυτές 

11. Άρθρο 56, προσθήκη παρ. 5 

Προτείνουμε την προσθήκη νέας διάταξης, ως παρ. 5 στο άρθρο 56, προκειμένου να καθιερωθεί προσωρινό κώλυμα εκλογιμότητας, για τις αμέσως επόμενες βουλευτικές εκλογές, όσων έχουν διατελέσει βουλευτές σε τρεις διαδοχικές βουλευτικές περιόδους. Στις οποίες πάντως δεν θα συνυπολογίζονται βουλευτικές περίοδοι με διάρκεια μικρότερη των 2/3 της πλήρους διάρκειας της βουλευτικής περιόδου, δηλαδή μικρότερη των τριάντα δύο μηνών. Από το κώλυμα εξαιρούνται οι πρόεδροι κοινοβουλευτικών ομάδων και όσοι έχουν διατελέσει πρωθυπουργοί. Πρόκειται για έναν ήπιο περιορισμό του δικαιώματος του εκλέγεσθαι, αφού επιτρέπει τη συμμετοχή στις αμέσως επόμενες εκλογές μετά απ’ αυτές για τις οποίες συντρέχει το κώλυμα, ο οποίος δικαιολογείται ως μέτρο που αποτρέπει την επαγγελματοποίηση της πολιτικής και συμβάλλει στην ανανέωση της εθνικής αντιπροσωπείας.

12. Άρθρο 62

Προτείνουμε την τροποποίηση του άρθρου 62, προκειμένου να περιοριστεί στο απολύτως αναγκαίο μέτρο ο θεσμός της βουλευτικής ασυλίας, και συγκεκριμένα το λεγόμενο ακαταδίωκτο, δηλαδή η απαίτηση προηγούμενης άδειας της Βουλής για την άσκηση δίωξης, τη σύλληψη, φυλάκιση ή με άλλο τρόπο περιορισμό του βουλευτή. 

Με την πρότασή μας η προηγούμενη άδεια της Βουλής περιορίζεται μόνο στα αδικήματα που σχετίζονται άμεσα με την άσκηση των καθηκόντων του βουλευτή, ενώ καταργείται για όλα τα υπόλοιπα αδικήματα, για τα οποία θα ισχύει για τους βουλευτές ό,τι ακριβώς και για όλους τους πολίτες. Επίσης καταργείται η διάταξη σύμφωνα με την οποία η άδεια θεωρείται ότι δεν δόθηκε, αν η Βουλή δεν αποφανθεί μέσα σε τρεις μήνες. 

13. Άρθρο 73 παρ. 1

Προτείνουμε την τροποποίηση της παρ. 1 του άρθρου 73, προκειμένου να καθιερωθεί συνταγματικά ο θεσμός της λαϊκής νομοθετικής πρωτοβουλίας. Δηλαδή να αναγνωριστεί η δυνατότητα σε εκατό χιλιάδες πολίτες που έχουν το εκλογικό δικαίωμα να υποβάλλουν προτάσεις νόμου, οι οποίες θα εισάγονται υποχρεωτικά στη Βουλή για συζήτηση, επεξεργασία και ψήφιση. Τη διαδικασία και τους όρους ενεργοποίησης του θεσμού θα καθορίζει εκτελεστικός νόμος. 

14. Άρθρο 86 παρ. 3 και προσθήκη ερμηνευτικής δήλωσης

Είναι πια κοινός τόπος η ανάγκη να μεταρρυθμίσουμε το θεσμό της ποινικής ευθύνης των υπουργών, για να αποκαταστήσουμε το αίσθημα δικαιοσύνης και ισότητας μεταξύ των πολιτών και να άρουμε τις ακρότητες στις οποίες οδήγησαν μια στρεβλή κοινοβουλευτική πρακτική και συνταγματικές διατάξεις που τη διευκόλυναν. Με προσοχή όμως, για να μη φτάσουμε στο άλλο άκρο, δηλαδή να μην επιτρέψουμε την ποινικοποίηση της πολιτικής ζωής και τη μεταφορά της πολιτικής αντιπαράθεσης στα δικαστήρια. 

Η πιο σημαντική, και η πιο επιτακτικά αναγκαία, παρέμβαση που προτείνουμε είναι η κατάργηση της ασφυκτικής αποσβεστικής προθεσμίας που προβλέφθηκε με την αναθεώρηση του 2001 και ορίζει ότι ποινική δίωξη δεν μπορεί πια να ασκηθεί μετά το πέρας της δεύτερης συνόδου της βουλευτικής περιόδου που ακολουθεί την τέλεση του αδικήματος. Η διάταξη αυτή έχει κατ’ αποτέλεσμα οδηγήσει σε ατιμωρησία των υπουργικών αδικημάτων. Με την πρότασή μας καταργείται το σχετικό εδάφιο της παρ. 3 του άρθρου 86 και ποινική δίωξη κατά υπουργού θα μπορεί να ασκηθεί οποτεδήποτε εντός του χρόνου παραγραφής του αδικήματος. Ό,τι δηλαδή ισχύει για όλους τους πολίτες. 

Παράλληλα, προτείνουμε να εισαχθεί ερμηνευτική δήλωση, προκειμένου να αποσαφηνιστεί κάτι που ήδη προκύπτει ερμηνευτικά από την ισχύουσα ρύθμιση: Δεδομένου ότι η ειδική ποινική μεταχείριση των υπουργικών αδικημάτων αποτελεί εξαίρεση από την κοινή δικαιοδοσία και, ως τέτοια, πρέπει να ερμηνεύεται στενά, στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 86 υπάγονται μόνο τα υπουργικά αδικήματα με τη στενή έννοια του όρου, δηλαδή όσα τελούνται κατά την άσκηση υπουργικών καθηκόντων, και όχι όσα τελούνται απλώς επ’ ευκαιρία της άσκησης τέτοιων καθηκόντων. Διευκρινίζουμε έτσι και επιβεβαιώνουμε ότι όλα τα υπόλοιπα αδικήματα που τελούν υπουργοί, πλην των με στενή έννοια υπουργικών αδικημάτων, διώκονται κατά την κοινή νομοθεσία, δηλαδή με τον ίδιο τρόπο όπως για όλους τους πολίτες. 

15. Άρθρο 101Α

Η πρότασή μας περιλαμβάνει τρεις παρεμβάσεις στο άρθρο 101Α αναφορικά με το συνταγματικό καθεστώς των ανεξάρτητων αρχών,

Πρώτον, προτείνουμε να προστεθούν εδάφια στην παρ. 1, προκειμένου να περιοριστεί η δυνατότητα του κοινού νομοθέτη να ιδρύει ανεξάρτητες αρχές. Με την πρότασή μας, ανεξάρτητες αρχές που δεν προβλέπονται στο Σύνταγμα θα μπορούν να ιδρύονται μόνο με νόμο που ψηφίζεται με την αυξημένη πλειοψηφία των τριών πέμπτων του όλου αριθμού των βουλευτών. Διευκρινίζεται ότι η πρόταση αυτή δεν θίγει αρχές που έχουν ιδρυθεί με νόμο προγενέστερο της τροποποίησης της διάταξης. 

Δεύτερον, προκειμένου να διευκολύνεται η συγκρότηση και η συνέχεια της λειτουργίας των ανεξάρτητων αρχών, προτείνουμε να τροποποιηθεί η παρ. 2, η οποία όπως ισχύει προβλέπει ότι τα μέλη τους επιλέγονται από τη Διάσκεψη των Προέδρων της Βουλής με την επιδίωξη ομοφωνίας ή πάντως με την αυξημένη πλειοψηφία των τεσσάρων πέμπτων των μελών της. Η πρότασή μας είναι, τα μέλη των ανεξάρτητων αρχών να επιλέγονται με την αυξημένη πλειοψηφία των τριών πέμπτων των μελών της Διάσκεψης. 

Τρίτον, προτείνουμε να ενισχυθεί και να θωρακιστεί ο κοινοβουλευτικός έλεγχος επί των ανεξάρτητων αρχών. Με την πρότασή μας, προστίθεται εδάφιο στην παρ. 3 που προβλέπει ότι οι ανεξάρτητες αρχές υπόκεινται στον έλεγχο της Βουλής για πράξεις ή παραλείψεις τους. 

16. Άρθρο 102 παρ. 2

Προτείνουμε να τροποποιηθεί η παρ. 2 του άρθρου 102, προς δύο κατευθύνσεις. 

Αφενός, με στόχο να ενισχύσουμε την αντιπροσωπευτική αρχή στην τοπική αυτοδιοίκηση. Γι’ αυτό προτείνουμε να κατοχυρωθεί η αμεσότητα της ψηφοφορίας, όπως και αναλογικό εκλογικό σύστημα στις εκλογές για τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης. Αφετέρου, προκειμένου να πλαισιώσουμε και να συμπληρώσουμε την αντιπροσώπευση με θεσμούς άμεσης δημοκρατίας. Γι’ αυτό προτείνουμε να θεσπιστούν τοπικές λαϊκές συνελεύσεις και να δοθεί η δυνατότητα να διενεργούνται τοπικά δημοψηφίσματα και να αναλαμβάνονται λαϊκές πρωτοβουλίες σε επίπεδο δήμου ή περιφέρειας, κατά τους ειδικότερους ορισμούς του εκτελεστικού νόμου που θα εκδοθεί. 

Προτεινόμενες διατάξεις

Άρθρο 3 

1.Το άρθρο 3 αντικαθίσταται ως εξής: «Η Ελληνική Πολιτεία είναι θρησκευτικά ουδέτερη. Επικρατούσα θρησκεία στην Ελλάδα είναι η Ορθόδοξη Εκκλησία, η οποία βρίσκεται αναπόσπαστα ενωμένη δογματικά με το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως και με κάθε άλλη Ορθόδοξη Εκκλησία και τηρεί απαρασάλευτα τους Κανόνες των Αποστόλων και των Οικουμενικών Συνόδων και την εκκλησιαστική παράδοση. Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ελλάδας είναι αυτοκέφαλη και διοικείται σύμφωνα με όσα ορίζουν ο Καταστατικός Χάρτης της, ο Πατριαρχικός Τόμος του 1850 και η Συνοδική Πράξη του 1928. Το εκκλησιαστικό καθεστώς της Κρήτης και των Δωδεκανήσων δεν αντίκειται στις παραπάνω διατάξεις». 

2.Στο τέλος του άρθρου 3 προστίθεται ερμηνευτική δήλωση ως εξής: «Ερμηνευτική δήλωση. Ο όρος επικρατούσα θρησκεία δεν αποτελεί αναγνώριση επίσημης κρατικής θρησκείας και δεν επιφέρει καμία δυσμενή συνέπεια σε βάρος άλλων θρησκευμάτων και γενικότερα στην απόλαυση του δικαιώματος της θρησκευτικής ελευθερίας».

Άρθρο 13 παρ. 5

Στο τέλος της παραγράφου 5 του άρθρου 13 προστίθενται εδάφια ως εξής: «Η ορκωμοσία κρατικών αξιωματούχων και δημόσιων λειτουργών και υπαλλήλων γίνεται με πολιτικό όρκο. Σε κάθε άλλη περίπτωση ο υπόχρεος επιλέγει ελεύθερα αν θα δώσει πολιτικό ή θρησκευτικό όρκο». 

Άρθρο 21 παρ. 1 και 3 και προσθήκη παρ. 7 

1.Η παράγραφος 1 του άρθρου 21 αντικαθίσταται ως εξής: «Το κράτος εγγυάται, μέσω καθολικών κοινωνικών υπηρεσιών και εισοδηματικών ενισχύσεων, αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης για όλους. Για τον προσδιορισμό του επιπέδου διαβίωσης ο νομοθέτης οφείλει να χρησιμοποιεί επιστημονικές μεθόδους και να λαμβάνει υπόψη τις επίκαιρες αντικειμενικές κοινωνικές συνθήκες. Ειδική προστασία παρέχεται στην οικογένεια, το γάμο, τη μητρότητα, στα παιδιά, τους νέους, τους ηλικιωμένους, τα άτομα με αναπηρία και τους άπορους».

2.Η παράγραφος 3 του άρθρου 21 αντικαθίσταται ως εξής: «Το κράτος εγγυάται το δικαίωμα στην υγεία και υποχρεώνεται να παρέχει καθολική πρόσβαση σε αποτελεσματικές παροχές υγείας μέσω του Εθνικού Συστήματος Υγείας».

3.Στο άρθρο 21 προστίθεται παράγραφος 7 ως εξής: «7. Βασικά κοινωνικά αγαθά, όπως το νερό και η ηλεκτρική ενέργεια, και τα δίκτυα διανομής τους υπόκεινται σε καθεστώς δημόσιας υπηρεσίας και τελούν σε δημόσιο έλεγχο». 

Άρθρο 22 παρ. 1, 2, 4 και 5

1.Στο δεύτερο εδάφιο της παραγράφου 1 του άρθρου 22, μετά τη λέξη «φύλο» προστίθεται η λέξη «, ηλικία». 

2.Η παράγραφος 2 του άρθρου 22 αντικαθίσταται ως εξής: «Με νόμο τίθενται οι γενικοί, ελάχιστοι όροι προστασίας των εργαζομένων, με σεβασμό των ορίων των διεθνών συμβάσεων και της αρχής της ανθρώπινης αξίας. Ειδικότεροι όροι εργασίας και ο ελάχιστος μισθός ρυθμίζονται με συλλογικές συμβάσεις εργασίας που συνάπτονται με ελεύθερες συλλογικές διαπραγματεύσεις και, αν αυτές αποτύχουν, με διαιτητικές αποφάσεις που εξομοιώνονται πλήρως με συλλογικές συμβάσεις. Η μονομερής προσφυγή στη διαιτησία είναι δικαίωμα των μερών της συλλογικής διαφοράς και ασκείται όπως νόμος ορίζει. Σε περίπτωση σύγκρουσης ή σώρευσης συλλογικών ρυθμίσεων ή νομοθετικών ή κανονιστικών πράξεων ισχύει η αρχή της εύνοιας». 

3.Στο τέλος της παραγράφου 4 του άρθρου 22 προστίθεται εδάφιο ως εξής: «Η επίταξη υπηρεσιών απαγορεύεται ως μέτρο αντιμετώπισης των συνεπειών απεργίας». 

4.Η παράγραφος 5 του άρθρου 22 αντικαθίσταται ως εξής: «Η κοινωνική ασφάλιση αποτελεί δικαίωμα. Το κράτος υποχρεώνεται να εξασφαλίζει αποτελεσματική προστασία έναντι όλων των ασφαλιστικών κινδύνων μέσω ενός ενιαίου συστήματος καθολικής κάλυψης, στο πλαίσιο δημόσιου αναδιανεμητικού συστήματος, που λειτουργεί βάσει των αρχών της αλληλεγγύης και της ανταποδοτικότητας».

Άρθρο 28 παρ. 2

Στο τέλος της παραγράφου 2 του άρθρου 28 προστίθεται εδάφιο ως εξής: «Εάν η συνθήκη ή συμφωνία προβλέπει μεταβίβαση κυριαρχικών αρμοδιοτήτων του κράτους, η κύρωσή της γίνεται με δημοψήφισμα». 

Άρθρο 30 παρ. 1 

Η παρ. 1 του άρθρου 30 αντικαθίσταται ως εξής: «Εκλέγεται από τη Βουλή ή το εκλογικό σώμα για περίοδο πέντε ετών, όπως ορίζεται στα άρθρα 32 και 33».

Άρθρο 32 παρ. 4 και 5 

1.Η παράγραφος 4 του άρθρου 32 αντικαθίσταται ως εξής: «Αν δεν επιτευχθεί ούτε και στην τρίτη ψηφοφορία η αυξημένη αυτή πλειοψηφία, οι ψηφοφορίες επαναλαμβάνονται ανά μήνα μέχρις ότου επιτευχθεί η πλειοψηφία των τριών πέμπτων ή μέχρι τη συμπλήρωση εξαμήνου από την έναρξη της διαδικασίας εκλογής. Μετά την παρέλευση του εξαμήνου ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας εκλέγεται μεταξύ των δύο προσώπων που πλειοψήφησαν στην τελευταία ψηφοφορία, με άμεση, καθολική και μυστική ψηφοφορία από τους πολίτες που έχουν εκλογικό δικαίωμα, όπως νόμος ορίζει». 

2.Στην παράγραφο 5 του άρθρου 32, η φράση «κατά τους ορισμούς της παραγράφου 4» αντικαθίσταται από τη φράση «κατά τους ορισμούς των παραγράφων 3 και 4». 

Άρθρο 33 παρ. 2

Ο τύπος του όρκου στην παράγραφο 2 του άρθρου 33 αντικαθίσταται ως εξής: «Διαβεβαιώνω στην τιμή και τη συνείδησή μου ότι θα φυλάσσω το Σύνταγμα και τους νόμους, θα μεριμνώ για την πιστή τους τήρηση, θα υπερασπίζω την εθνική ανεξαρτησία και την ακεραιότητα της Χώρας, θα προστατεύω τα δικαιώματα και τις ελευθερίες των Ελλήνων και θα υπηρετώ το γενικό συμφέρον και την πρόοδο του Ελληνικού Λαού». 

Άρθρο 34 παρ. 1

Στο δεύτερο εδάφιο της παραγράφου 1 του άρθρου 34 διαγράφεται η φράση «με εξαίρεση την περίπτωση του άρθρου 32 παράγραφος 4,».

Άρθρο 35 παρ. 2 περίπτ. γ΄

Στην περίπτωση γ΄ της παραγράφου 2 του άρθρου 35 διαγράφεται η φράση «κατά το άρθρο 32 παράγραφος 4 και». 

Άρθρο 37 παρ. 2

Μετά το πρώτο εδάφιο της παραγράφου 2 του άρθρου 37 προστίθεται εδάφιο ως εξής: «Με την εξαίρεση της περίπτωσης του τελευταίου εδαφίου της επόμενης παραγράφου, ο πρωθυπουργός απαιτείται να έχει τη βουλευτική ιδιότητα». 

Άρθρο 38 παρ. 1

Τα δύο πρώτα εδάφια της παραγράφου 1 του άρθρου 38 αντικαθίστανται ως εξής: «Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας απαλλάσσει από τα καθήκοντά της την Κυβέρνηση, αν αυτή παραιτηθεί, οπότε εφαρμόζονται αναλόγως οι διατάξεις των παραγράφων 2, 3 και 4 του άρθρου 37, καθώς και αν η Βουλή αποσύρει την εμπιστοσύνη της κατά το άρθρο 84». 

Άρθρο 41 παρ. 5

Η παράγραφος 5 του άρθρου 41 καταργείται. 

Άρθρο 44 παρ. 2 

α. Μετά το πρώτο εδάφιο της παραγράφου 2 του άρθρου 44 προστίθεται εδάφιο ως εξής: «Δημοψήφισμα του προηγούμενου εδαφίου προκηρύσσεται και μετά από αίτηση πεντακοσίων χιλιάδων πολιτών που έχουν το εκλογικό δικαίωμα, όπως νόμος ορίζει». 

β. Μετά το δεύτερο εδάφιο της παραγράφου 2 του άρθρου 44 προστίθεται εδάφιο ως εξής: «Δημοψήφισμα του προηγούμενου εδαφίου προκηρύσσεται και μετά από αίτηση ενός εκατομμυρίου πολιτών που έχουν το εκλογικό δικαίωμα, όπως νόμος ορίζει».

γ. Μετά το τρίτο εδάφιο της παραγράφου 2 του άρθρου 44 προστίθεται εδάφιο ως εξής: «Σε περίπτωση αμφισβήτησης ως προς το αν η αίτηση δημοψηφίσματος με λαϊκή πρωτοβουλία αφορά κρίσιμο εθνικό θέμα ή νομοσχέδιο που ρυθμίζει σοβαρό κοινωνικό ζήτημα αποφαίνεται η Βουλή με την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών». 

Άρθρο 54 παρ. 1 και προσθήκη παρ. 4 και ερμηνευτικής δήλωσης 

1.Στην αρχή της παραγράφου 1 του άρθρου 54 προστίθεται εδάφιο ως εξής: «Για την εκλογή βουλευτών εφαρμόζεται αναλογικό εκλογικό σύστημα». 

2.Στο άρθρου 54 προστίθεται παράγραφος 4 ως εξής: «Με το νόμο της παραγράφου 3 του άρθρου 51 μπορεί να ορίζεται ότι έως πέντε βουλευτές εκλέγονται σε ευρύτερες εκλογικές περιφέρειες μόνιμης εγκατάστασης απόδημου Ελληνισμού, με ενιαίο ψηφοδέλτιο σε κάθε μία από αυτές». 

3.Στο τέλος του άρθρου 54 προστίθεται ερμηνευτική δήλωση ως εξής: «Ερμηνευτική δήλωση. Εκλογικό σύστημα θεωρείται αναλογικό, εφόσον το τελικό ποσοστό κατανομής των βουλευτικών εδρών δεν αποκλίνει περισσότερο από δέκα τοις εκατό από το αντίστοιχο ποσοστό ψήφων που έλαβε κάθε συνδυασμός στο σύνολο της Επικράτειας. Επιτρέπεται η θέσπιση ελάχιστου ορίου ποσοστού ψήφων για την εκλογή βουλευτών, εφόσον αυτό δεν υπερβαίνει το τρία τοις εκατό». 

Άρθρο 56, προσθήκη παρ. 5 

Στο άρθρο 56 προστίθεται παράγραφος 5 ως εξής: «5. Όσοι έχουν διατελέσει βουλευτές σε τρεις διαδοχικές βουλευτικές περιόδους δεν μπορούν να ανακηρυχθούν υποψήφιοι ούτε να εκλεγούν βουλευτές στις αμέσως επόμενες εκλογές. Το κώλυμα της παραγράφου αυτής δεν συντρέχει για βουλευτικές περιόδους με διάρκεια μικρότερη των τριάντα δύο μηνών. Από το κώλυμα εξαιρούνται οι πρόεδροι κοινοβουλευτικών ομάδων και όσοι έχουν διατελέσει πρωθυπουργοί». 

Άρθρο 59 παρ. 1 και 2

1.Ο τύπος του όρκου στην παράγραφο 1 του άρθρου 59 αντικαθίσταται ως εξής: «Διαβεβαιώνω στην τιμή και τη συνείδησή μου ότι θα είμαι πιστός στην Πατρίδα και το δημοκρατικό πολίτευμα, θα υπακούω στο Σύνταγμα και τους νόμους και θα εκπληρώνω ευσυνείδητα τα καθήκοντά μου».

2.Η παράγραφος 2 του άρθρου 59 καταργείται. 

Άρθρο 62

α. Το πρώτο εδάφιο του άρθρου 62 αντικαθίσταται ως εξής: «Όσο διαρκεί η βουλευτική περίοδος και για αδικήματα που σχετίζονται άμεσα με την άσκηση των καθηκόντων του, ο βουλευτής δεν διώκεται ούτε συλλαμβάνεται ούτε φυλακίζεται ούτε με άλλο τρόπο περιορίζεται χωρίς άδεια του Σώματος». 

β. Το τρίτο, τέταρτο και πέμπτο εδάφιο του άρθρου 62 αντικαθίστανται ως εξής: «Για τα λοιπά αδικήματα, καθώς και για τα αυτόφωρα κακουργήματα δεν απαιτείται άδεια της Βουλής». 

Άρθρο 73 παρ. 1

Στο τέλος της παραγράφου 1 του άρθρου 73 προστίθεται εδάφιο ως εξής: «Νόμους μπορούν επίσης προτείνουν εκατό χιλιάδες πολίτες που έχουν το εκλογικό δικαίωμα, με τη διαδικασία και τους όρους που ορίζει ο νόμος». 

Άρθρο 84 παρ. 2

Το πρώτο εδάφιο της παραγράφου 2 του άρθρου 84 αντικαθίσταται ως εξής: «Η Βουλή μπορεί με απόφασή της να αποσύρει την εμπιστοσύνη της από την Κυβέρνηση, μόνο αν με την ίδια απόφαση προτείνει προς διορισμό νέο Πρωθυπουργό. Η Βουλή μπορεί επίσης να αποσύρει την εμπιστοσύνη της από μέλος της Κυβέρνησης». 

Άρθρο 86 παρ. 3 και προσθήκη ερμηνευτικής δήλωσης

1.Το πέμπτο εδάφιο της παραγράφου 3 του άρθρου 86 καταργείται. 

2.Στο τέλος του άρθρου 86 προστίθεται ερμηνευτική δήλωση ως εξής: «Ερμηνευτική δήλωση. Στα αδικήματα της παραγράφου 1 δεν περιλαμβάνονται όσα τελέστηκαν απλώς επ’ ευκαιρία της άσκησης υπουργικών καθηκόντων».

Άρθρο 101Α

1.Στο τέλος της παραγράφου 1 προστίθενται εδάφια ως εξής: «Ανεξάρτητες αρχές που δεν προβλέπονται στο Σύνταγμα ιδρύονται μόνο με νόμο που ψηφίζεται με την πλειοψηφία των τριών πέμπτων του όλου αριθμού των βουλευτών. Η διάταξη του προηγούμενου εδαφίου δεν θίγει αρχές που έχουν ιδρυθεί πριν από τη θέση της σε ισχύ». 

2.Το τρίτο εδάφιο της παραγράφου 2 αντικαθίσταται ως εξής: «Η επιλογή τους γίνεται με απόφαση της Διάσκεψης των Προέδρων της Βουλής με την αυξημένη πλειοψηφία των τριών πέμπτων των μελών της». 

3.Στη αρχή της παραγράφου 3 προστίθεται εδάφιο ως εξής: «Οι ανεξάρτητες αρχές υπόκεινται στον έλεγχο της Βουλής για πράξεις ή παραλείψεις τους». 

Άρθρο 102 παρ. 2

Το δεύτερο εδάφιο της παραγράφου 2 του άρθρου 102 αντικαθίσταται ως εξής: «Οι αρχές τους εκλέγονται με άμεση, καθολική και μυστική ψηφοφορία και με αναλογικό εκλογικό σύστημα, όπως νόμος ορίζει. Νόμος ορίζει τη συγκρότηση και λειτουργία τοπικών λαϊκών συνελεύσεων, καθώς και τις προϋποθέσεις και τον τρόπο διενέργειας τοπικών δημοψηφισμάτων και λαϊκών πρωτοβουλιών σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης».